Ý nghĩa cuộc sống - Những suy nghĩ chung của mọi người. Về vấn đề này, tôi định tự mình tổng kết lại. Nhưng lại đọc được 1 bài viết rất cụ thể, nên chia sẻ luôn bài viết này (đỡ tốn công viết hehe). Tôi cũng muốn tìm hiểu xem những bậc vĩ nhân như Einstein, Russen, Godel,... nghĩ gì về vấn đề này. Để từ đó chọn cho mình một lối đi.
CẬP NHẬT: mình đã viết lại những gì mình cho là ý nghĩa trong cuộc sống:---------------------------------------------------------------------------------------------------
- Ý nghĩa cuộc sống là gì - Phần 2 (9/2011)
Bài viết trên blog vankieu.wordpress.com
Chúng ta đang sống trên đời này, có bao giờ bạn tự hỏi rằng cuộc sống này có ý nghĩa gì không? Có nơi nào mang lại hạnh phúc cho con người và cuộc sống chúng ta đang sống là cuộc sống như thế nào?
Có lẽ mỗi người trong chúng ta ít nhất một lần trong đời đụng phải những câu hỏi này hoặc tương tự như thế và chắc rằng mỗi người trong chúng ta đều có câu trả lời khác nhau. Tựu chung lại có thể chia ra mấy câu trả lời như sau:
- Người thì cho rằng cuộc sống này không có ý nghĩa gì cả, cuộc sống trên trần gian này chỉ là tạm bợ “đời là bể khổ”; rằng cuộc sống quá bất công với mình…
- Người khác thì “tương đối” nghĩa là lúc thì thấy đời thật có ý nghĩa lúc thì trống rỗng như không.
- Người thì thấy cuộc sống trên đời này rất đẹp và đáng quý.
Tôi có lần nói chuyện với một bạn trẻ trên mạng về quan niệm sống, tôi hỏi “theo bạn giá trị cuộc sống này là gì”, câu trả lời là: tôi rất thù hận cuộc đời này; tôi hận đời, hận xã hội và hận con người. Với tôi xã hội này chẳng có gì tốt đẹp cả, chỉ toàn là ranh ma quỷ quái, chẳng có 100g giá trị. Tôi hỏi: bạn đang bế tắc và không tìm được lối đi cho mình? Bạn trẻ đó trả lời: tôi sống theo lý lẽ của tôi, tôi thích sống thế nào thì tôi sống thế đó!Điều này cho thấy một thực tế là nhiều bạn trẻ đang “khủng hoảng” về lối sống, nghĩa là nhìn đời nhìn người và nhìn cuộc sống bằng màu đen ảm đạm; không cần tương lai, không cần ngày mai chỉ cần hôm nay thôi. Sống ngày nào hay ngày đó! Và ý nghĩa cuộc sống này là những trò vui thâu đêm suốt sáng. Họ giết tuổi trẻ của mình bằng lẽ sống đơn giản của chính mình.
Tôi còn nhớ Nam Cao viết một tác phẩm rất hay có nhan đề “Đôi mắt”. Con người có đôi mắt để nhìn đời, nhìn người, để phân biệt được đâu là đẹp, đâu là xấu. Thật khổ cho ai kém may mắn khi đôi mắt mình không sử dụng được. Đôi mắt rất quan trọng và quan trọng hơn là cái nhìn của đôi mắt, là cửa sổ của tâm hồn. Bạn nhìn người khác như thế nào thì suy nghĩ của bạn tương tự như thế đó. Điều này lý giải tại sao có người chỉ cần nhìn thôi, không hề quen biết, không hề thù oán gì trước đây cả mà tự nhiên “thấy ghét” dù người ta không làm gì bạn cả và cũng có người đã yêu ngay từ cái nhìn đầu tiên. Tôi không bình luận về cái đúng cái sai trong trường hợp này vì chính bạn đang có câu trả lời cho mình. Nhưng ở một khía cạnh khác, đôi khi người ta không nhìn bằng đôi mắt thật của mình mà vô tình nhìn qua lăng kính. Đôi khi lăng kính ấy rất tự nhiên đến với bạn chỉ vì hoàn cảnh xuất thân, vốn hiểu biết, cá tính của bạn thôi. Giống như một người sống trong cảnh giàu sang chưa bao giờ thiếu thốn về vật chất thì bạn khó có thể cảm nhận hết được nghèo khó sẽ như thế nào. Trước đây tôi mang thử kính màu đen của một anh bạn và nhìn lên bầu trời xem thế nào thì dường như “trời đang chuyển mưa” dù lúc đó “trời thu xanh ngắt mấy tầng cao”. Như vậy đó, xuất phát điểm của cái nhìn rất quan trọng, nó ảnh hưởng nhiều yếu tố từ đời sống vật chất cho đến văn hoá tinh thần. Thật đáng tiếc khi một ai đó tự tạo cho mình lăng kính màu đen để nhìn đời, nhìn người vì chắc rằng kết quả thu được cũng là màu đen.(*)
Suy rộng ra là bạn đứng ở góc độ nào để nhìn nhận, đánh giá sự vật hiện tượng trong đó có đời sống và bản thân con người thì kết quả thu được sẽ như thế ấy (tất nhiên quá trình này có sự tham gia của lý trí). Ở đây có một logic nội tại là nhìn (quan sat) –> nghĩ –> hành động. Sự thành công của công việc mà bạn đang làm phụ thuộc vào logic nội tại này. Tổng hợp sự thành công của công việc mà bạn đang làm cho ta kết quả mà kết quả này ít nhiều nói lên ý nghĩa cuộc sống. Từ logic nội tại ấy hình thành một vòng tròn khép kín và sẽ dẫn bạn đến vô vàn cái sai cũng như có cái đúng trong vô vàn cái sai ấy của lý tưởng sống. Nếu bạn xuất phát từ nhìn –> nghĩ –> hành động thì cơ hội thành công cho bạn là 1/2. Nếu bạn bắt đầu xuất phát từ nghĩ –> hành động –> nhìn thì bạn phải nhìn nhiều lần thất bại mới thấy một lần thành công, c
ơ hội thành công là 1/4. Nếu bạn xuất phát từ hành động –> nhìn –> nghĩ thì bạn thuộc “trái tim nhằm chỗ để trên đầu”, cơ hội thành công của bạn là 1/8… Nếu bạn đi tắt trong vòng tròn ấy chẳng hạn nhìn -> hành động -> nghĩ thì cơ hội thành công là 1/16. Đảo ngược vòng tròn logic ấy thì cơ hội cũng chỉ là 1/16. (Số liệu chỉ có tính minh hoạ).
Một điều chú ý là ý nghĩa cuộc sống không phụ thuộc vào thời gian sống mà phụ thuộc vào chất lượng sống, phụ thuộc vào giá trị xã hội trong đó con người được lao động tự giác, sáng tạo và tự do, cống hiến cho xã hội và hưởng thụ sản phẩm mà họ tạo ra. Khi xem xét ý nghĩa cuộc sống của con người không thể xem xét nó với ý nghĩa là một con người đơn độc mà phải đặt con người trong xã hội và chỉ có như vậy, ý nghĩa cuộc sống con người mới có tính chất hiện thực. Đôi khi ý nghĩa cuộc sống là đem lại hạnh phúc cho người khác, chỉ cần người người khác vui thì mình cũng vui rồi. Có nhiều người không ngại khó khăn, vất vả thậm chí hy sinh bản thân mình chỉ vì muốn đem lại hạnh phúc cho người khác dù hạnh phúc ấy là nhỏ nhoi. Nếu bạn có dịp đến những trại trẻ mồ côi, hay những trung tâm nuôi dạy trẻ khuyết tật… bạn sẽ thấy một khi chấp nhận làm việc trong môi trường như vậy thì bản thân họ đã hy sinh rất nhiều…
Hoạt động lao động sản xuất là cốt lõi của toàn bộ hoạt động của con người, là bản chất sâu xa nhất của con người, cho nên ý nghĩa của lao động sản xuất cũng là ý nghĩa cuộc sống con người. Thực tế đã chứng minh nếu không lao động thì không thể đem lại hạnh phúc cho con người. Thông qua lao động và hiệu quả lao động chúng ta mới có cơ sở vững chắc để đánh giá kết quả làm được và chưa được để từ đó đề ra những mục tiêu, biện pháp thực hiện trong giai đoạn tiếp theo. Say mê lao động tức là lúc mình đã xác định cho mình một mục tiêu một lý tưởng sống và trong quá trình lao động chúng ta sẽ thấy ý nghĩa cuộc sống. Tất nhiên có một hệ quả là có người không thích lao động hoặc lao động chỉ là bắt buộc hay đơn giản chỉ là hình thức kiếm sống thì lúc đó chúng ta chưa tìm được ý nghĩa đích thực của lao động. Và chỉ có say mê lao động mới kích thích sự tìm tòi sáng tạo. Sẽ vui biết chừng nào khi bạn khám phá ra một điều mới lạ nào đó, hay có một công trình nghiên cứu nào đó thực sự có ý nghĩa. Lúc đó bạn sẽ hiểu tại sao ý nghĩa cuộc sống cũng là quá trình lao động sáng tạo.
Dù muốn hay không, khi cha mẹ cho ta có mặt trên đời này nghĩa là chúng ta bắt đầu sống với chính bản thân mình, sống với xã hội và sống với ước mơ hoài bảo của mình. Cho đến bây giờ tôi vẫn khẳng định với bạn rằng cuộc sống rất công bằng, không phải là công bằng ở điểm xuất phát mà là công bằng cho câu trả lời ý nghĩa cuộc sống này là gì. Không ai trả lời thay cho bạn câu hỏi ấy bởi vì chính họ cũng có câu hỏi tương tự và đáp án của câu hỏi cũng là lúc bạn rời khỏi cõi đời này. (**)
Tôi rất tiếc khi chương trình phổ thông và ngay cả đại học, cao đẳng, THCN không có nội dung này trong chương trình giảng dạy. Theo tôi đây là phạm trù rất quan trọng giúp hình thành mục tiêu và lý tưởng sống khi bước vào đời. Những khó khăn vấp váp của cuộc sống nên xử lý ra sao. Đối diện với sự thật như thế nào. Tôi nghĩ với cuộc sống hiện đại không ít người (trẻ có, già có) đang khủng hoảng lý tưởng sống, không biết hoà nhập với cuộc sống hiện đại như thế nào cho đúng, rồi những quan niệm sống thế nào là tích cực và tiêu cực? Những người nỗi tiếng có quan niệm sống như thế nào… Tất cả những nội dung trên hay tương tự như thế nên có chương trình giáo dục cụ thể nhằm giải đáp những vấn đề trong cuộc sống. Nếu không có chương trình riêng thì nên lồng ghép vào một môn học nào đó nhằm trang bị kỹ năng cơ bản về cuộc sống và có thể đây là một môn hoặc một nội dung giảng dạy rất thú vị và có ý nghĩa lớn cho người dạy lẫn người học.
------------------------------------
(*) Đọc thêm câu chuyện về nửa cốc nước đầy và cách tư duy tích cực.
(**): Chỗ này cần làm rõ với đáp án của câu hỏi - Mình nên làm gì để cuộc sống có ý nghĩa hơn?
Có thể đến cuối đời bạn mới hiểu được ý nghĩa cuộc sống của mình. (Cũng có thể lúc đó lẩm cẩm quá, chẳng thèm tổng kết lại làm gì :D )
Nhưng ngay bây giờ bạn có thể quyết định mình nên làm gì để cuộc sống có ý nghĩa hơn.
(***) Hình ảnh: Sơ đồ tư duy tóm tắt bài viết:
